Gisteren zagen jullie ‘slechts’ de buitenkant. Dit is de binnenkant van een stukje abalone of paua schelp. Volgens herinnering heb ik het in 1995 gevonden, op het strand van Kaikoura aan de oostkust van het Zuidereiland van Nieuw-Zeeland. Daar waar de walvissen boven komen.
‘We zijn allemaal gevormd door de tijd waarin we leven en door wat aan ons is doorgegeven.’
(Conclusie uit verwijderd logje Familiebijeenkomst.)
Het leuke van fotograferen is, dat je alledaagse voorwerpen tot iets bijzonders kan transformeren. Neem een aangespoeld stukje schelp. Kies een alternatief perspectief, speel met licht, zoom in of juist uit. Laat je verrassen en zie waar dit toe leidt. Op deze foto staat een van mijn mooiste strandvondsten uit de Stille Zuidzee.
Een maand geleden nam ik deze foto van een omgevallen berk. Ik denk dat hij via het patroon op zijn bast ons iets wil vertellen. Een verhaal met een actuele boodschap. Maar welk? Want vergis je niet, bomen delen hun kennis. Daarom zit ik al de hele tijd te prakkiseren.
Er duiken bij deze coronacrisis opvallend veel ‘lichtpuntjes’ op. In kranten, logjes en gesprekken … en nu weer hier bij Raam Open.
Claudia de Breij zegt het in Trouw vandaag zo: ‘Het blijft een opdracht om zo licht mogelijk in het leven te staan. […] Maar dat gaat niet door te doen alsof het donker er niet is, of doen alsof de wereld heel lief en licht is. Het gaat alleen maar zo: door zelf zo veel mogelijk licht te geven.’
Dat laatste is nogal een opdracht. Toch ontwaar ik, naast schoonheid, een heel duidelijk lichtpunt in deze tijd. Namelijk schonere lucht dan we in jaren hebben gehad.
Zuivere lucht zorgt voor helder licht, wat prettig is bij het fotograferen. Maar vooral mensen met luchtwegproblemen hebben er baat bij. Toevallig betreft dit ook degenen die door het coronavirus getroffen zijn.
Hou je van abstract of figuratief? Daar had ik nooit bewust over nagedacht. Bij tekenles merkte ik vroeger wel dat abstract tekenen makkelijker is dan realistisch. Probeer het zelf maar eens. En bij abstract tekenen ervoer ik meer ruimte voor creativiteit en fantasie. Nu fotografeer ik regelmatig met de eenvoudige camera van mijn smartphone. Daarbij valt op dat ‘mislukte’ foto’s, toevalstreffers en surrealistische beelden mij het meeste aanspreken.
Zogenaamd mislukt zijn foto’s met een onbedoeld bewogen beeld. Soms neemt mijn smartphone ze vanzelf. De toevalstreffers zijn foto’s die onverwachts goed uitpakken door omstandigheden waarvan ik mij niet bewust ben. Dan zie ik in werkelijkheid iets anders dan wat het oog van de camera waarneemt. Ook leuk is het zicht op voorwerpen vanuit een ongebruikelijke positie. Zoals wanneer je op je rug liggend in een veld de wereld observeert.
Nu ik voor dit blog regelmatig foto’s selecteer, wordt mijn voorkeur steeds duidelijker. Want het mooist vind ik toch de categorie die min of meer surrealistisch is, zoals waterspiegelingen. Hierbij veranderen alle vormen en lopen vaak twee of meer onderwerpen in elkaar over. Surrealistische beelden laten altijd wat te raden. Zoals de foto hierboven.
In de groenblauwe voorgrond herken je nauwelijks nog het gebladerte. De bomen lijken wel zwarte pilaren. Staan ze in het water? En dan die lichtjes. ‘Wat ís dit?’, denk je, zonder voorkennis bij een eerste aanblik. Even is er een kort moment van verwarring, van onwetendheid. Een moment waarin nog niets concreet is en het zichtbare in onze verbeelding elke vorm kan aannemen. Dat vind ik mooi.
(Klik desgewenst op de foto voor een vergroting. Dit is een screenshot uit Seven Worlds, One Planet, aflevering 6 Noord-Amerika.)
Bij Driebergen-Zeist nemen ze naast en tegenover plaats mij in de trein. Het zoontje is verdiept in Donald Duck dubbelpocket 59 en schurkt gezellig tegen zijn vader aan. Het meisje heeft mooi rood haar. Zij is een jaar of twaalf en zit rustig met een e-reader naast mij. Bij Ede-Wageningen vraagt ze aan vader hoe laat het is en wanneer ze er zullen zijn. Ze moeten eerst naar Nijmegen en dan met een boemeltje verder reizen. Die term kent ze niet, maar zodra vader uitlegt dat een boemel op elektriciteit rijdt, begint zij over het milieu.
Ze zegt dat elektrisch rijden evengoed vervuilend is. En waarom gaan ze altijd met de auto op vakantie? De auto is nog meer vervuilend dan de trein. ‘Moeten we dit jaar echt twee keer op vakantie gaan?’ Vader kijkt haar bijna getergd aan. ‘Zullen we daar thuis verder over praten en niet hier in de trein?, antwoordt hij. Daarna blijft het weer stil naast mij.
Ach, kínd toch. Zo jong al zulke grote wereldproblemen op je schouders nemen.
Nog niet eerder heb ik dit van zo dichtbij meegemaakt. Er is waarlijk iets gaande als de jongste generatie dergelijke vragen stelt. En gelijk heeft zij. De oude garde, op een klein groepje na, rotzooit maar aan en blijft daar mee doorgaan.
‘Moeten we dit jaar echt twee keer op vakantie gaan?’ Deze vraag stellen op je twaalfde, omdat je het te vervuilend vindt … Het was onbestáánbaar dat ik zoiets in 1975 zou kunnen bedenken. Ik ben wel benieuwd wat haar vader eenmaal thuis heeft gezegd.
Waar te beginnen? In de tijd, in de ruimte? Bij mens, plant of dier? Bij het ontstaan van het heelal, misschien? Dit is namelijk de volgende in mijn persoonlijke serie belangrijke levenslessen:
Levensles 3. Alles hangt met alles samen
Alles heeft een oorsprong en een gevolg. Ons eigen handelen bijvoorbeeld. We baseren onze normen en waarden onder meer op wat onze (voor-) ouders hebben meegemaakt. Daar gedragen we ons naar en vervolgens reageert onze omgeving hier weer op. Zo doen wij zelf ook ervaringen op. Waarop we onze eigen meningen vormen. Vervolgens dragen wij ons ideeëngoed over aan onze kinderen, die … enzovoort.
En alles hangt met alles samen. Dit heb ik vooral geleerd in mijn werk voor armoedebestrijding en ontwikkelingssamenwerking. Veel mensen denken dat het wel goed komt, als er maar een schooltje wordt gebouwd, of een ziekenhuis. En als er dan ook nog een fabriek opent, is de armoede zo voorbij. Helaas.
Neem het spreekwoordelijke steentje in de rivier. Een buurland bouwt een grote dam. Vanaf dat moment wijzigt de rivier haar koers. Waar eerst water stroomde, valt de grond langzaamaan droog. En waar het land voorheen dor was, wordt het nu rijkelijk bevloeid. De gevolgen voor de bevolking aan weerszijden van de grens zijn enorm.
Bij armoedebestrijding grijpt alles in elkaar: klimaat, geografie, milieu, geschiedenis, politiek, rechtspraak, veiligheid, religie, onderwijs, gezondheid, cultuur, bevolkingssamenstelling, et cetera. Je kan niet één enkel element aanpakken en de rest bij het oude laten.
Kortom: als je vindt dat er wat moet veranderen in de wereld, dan kan je zelf beginnen.
