Op een landgoed hier in de buurt groeien diverse soorten naaldbomen. De meesten zijn nogal donker en uniform, maar dit exemplaar valt op. Bij deze boom laat het zonlicht de frisgroene uitlopers fluoresceren. Van onderaf gezien is het contrast met de oude naalden het grootst. Daardoor zie je meteen hoe mooi de takken waaiers vormen.
(Klik desgewenst op de foto voor een vergroting.)
Vorige week dacht ik ineens terug aan het theekoepeltje in de buurt van Arnhem. Ik zag het zo’n vijf jaar geleden voor het eerst tijdens een wandeling. Het beeld van dat koepeltje kwam spontaan in een gedachteflits voorbij. Zoals dat vaker gebeurt met een herinnering aan iets wat je mist. Dit zal wel het gevolg van de lockdown zijn. Zo verlang ik ook weer terug naar de trein.
Toch is dat koepeltje voor mij een klein raadsel. Toen ik hier pas woonde, kwam ik er tweemaal langs dankzij mensen die de omgeving goed kennen. Sindsdien wandel ik regelmatig alleen en wilde ik het graag nog eens zien. Maar dat koepeltje heb ik nooit meer kunnen vinden.
Afgelopen zondag. Ik maak op landgoed Mariëndaal een ommetje. Voor de afwisseling sla ik een ander pad in dan ik gewoonlijk doe. Aan het eind daarvan beland ik op een parkeerplaats langs de Schelmseweg. Meestal mijd ik paden bij wegen, omdat auto’s en motoren de stilte in wandelgebieden verstoren. Maar door de coronacrisis is er nu minder verkeer.
Aan de overkant ligt een oude bomenlaan en daar vervolg ik mijn wandeling. Links en rechts liggen velden en verderop is een bos. Ik nader een kruising van lanen, kijk naar links en zie: het theekoepeltje! Het staat goed verscholen tussen hagen en bomen achter een wit smeedijzeren hek.
Blij met deze vondst, wandel ik na de bezichtiging van het koepeltje verder. Nu betreed ik voor mijn gevoel wel echt een onontgonnen terrein. Globaal weet ik nog welke kant ik op loop. (Arnhem ligt achter mij.) Al snel, hooguit vijftig meter voorbij het koepeltje, bereik ik weer een kruising van bospaden. Het is een plek die mij verwarrend vertrouwd voor komt.
Heel even is er kortsluiting in mijn hoofd. Ik sta stil, knipper met mijn ogen en kijk nog eens goed. En dan volgt de grootste verrassing. Want ik kén deze plek! Hier kom ik zelfs iedere week! Maar altijd vanuit de tegenovergestelde richting. Nou ja zeg.
Zeg nou zelf: hier valt toch geen koepeltje te ontwaren, of wel soms?
Vandaag presenteer ik de waterscheiding als subthema binnen de serie spiegelingen. Fotografeer je waterpartijen vanuit een ongebruikelijke hoek, dan kan er een raadselachtig beeld ontstaan. Neem deze foto. Die toont een stukje vijver op landgoed Mariëndaal bij Arnhem. Onder de weerspiegelde bomen zie je een vreemde breuklijn. Heeft een windvlaag daar het water in beroering gebracht? Of betreft dit twee afzonderlijke waterpartijen die van elkaar gescheiden zijn?
Dit beeld herinnert mij aan een zeer bijzondere waterscheiding. De gebeurtenis staat beschreven in Exodus, ofwel het Oude Testament. Tijdens hun uittocht uit Egypte worden de vluchtende Israëlieten opgejaagd door Egyptische soldaten. Ze stuiten op het water van de Rode Zee en kunnen niet verder. Dan, op het meest precaire moment, laat Mozes met hulp van God het water in tweeën uiteen wijken.
En ja, dat was wel even wat indrukwekkender dan mijn foto, maar met bovenstaand effect ben ik toch tevreden.
Sommige bomen draaien ‘s winters hun kleurenpatroon om. Zoals de beuken van de Groene Bedstee. Deze bomentunnel staat op landgoed Mariëndaal. Wat daar ’s zomers groen is, is nu bruin. En wat eerder bruin was, is nu groen.
Vandaag heb ik geprobeerd de exacte locatie van de zomerfoto’s terug te vinden. Tevergeefs natuurlijk. Maar het was toch een aangenaam tijdverdrijf op zondagmiddag.
(Klik desgewenst op een foto voor een vergroting.)
Men zegt dat er schoonheid schuilt in verval, ofwel in vergankelijkheid. Dat lijkt mij nogal betrekkelijk. Was het bijwonen van de instorting van het Romeinse Rijk dan zo fraai voor de inwoners van Rome? Dat verliep tergend langzaam. Of neem een stinkend en rottend karkas waar de maden zich een weg doorheen banen. Ook dat is vergankelijkheid. Ik word een beetje obstinaat van al te kleffe uitspraken. Maar het is waar. Soms schuilt er wel degelijk schoonheid in verval.
Wat maakt nu precies het verschil tussen een mooie of lelijke vorm van verval? Misschien heeft het te maken met onze cultuur en religie, met de tijdgeest, met wie we zijn, of met onze positie in de maatschappij. Als je van de VPRO-bent, zie je waarschijnlijk schoonheid in een vervallen fabriekshal. Vooral wanneer iemand zo’n hal kunstzinnig filmt. Terwijl in de jaren zeventig hele historische binnensteden voor nieuwbouw werden platgewalst. Kijk je graag naar RTL 4, dan zie je wellicht iets moois in wrecked car races. RTL is er speciaal voor mannen, dus als vrouw herken je de schoonheid van dit soort races vast niet.
Schoonheid kan schuilen in uiterlijkheden, maar evengoed in innerlijk (karakter), functie of betekenis. Maden in een karkas zijn op het oog tamelijk goor. Toch hebben zij een zeer nuttige functie. Zij zorgen ervoor dat de weke delen efficiënt verteren en als meststof in de natuur terugkeren. Zo beschouwd, maakt oneindige recycling alles wat op natuurlijke wijze kan vervallen mooi.
In onze huidige cultuur houden de meeste mensen meer van een fris begin dan van een naderend eind. Een pasgeboren puppy, een nieuwe bloem, een rozig baby’tje: ze wekken verwondering, blijdschap en vertedering op. Is het dan een teken van vervreemding, wanneer we de schoonheid van vergankelijkheid in een mens, dier of plant niet kunnen zien?
Het ziet er best uitnodigend uit, zo’n landgoed met een oude bomenlaan. De bomen staan daar rustig te staan. Maar ondertussen … Hou ze in de gaten. Ze willen namelijk vooral met rust worden gelaten. Daarom lusten ze die bordjes ‘Opengesteld’ wel rauw. ‘Opzouten!’, denkt de boom rechts vooraan. Zijn soortgenoten op andere landgoederen gaan eveneens met bordjes aan de haal.
Dit jaar moedigde Henk a.k.a. Luuk1945 mij aan om te experimenteren met spiegelingen in het water. Zijn woorden indachtig nam ik onlangs foto’s voor de herfstkleur blauw. Dat log bevat een bijna psychedelisch tafereel. Je ziet een grillige reflectie in het water van een vijver. Zodra je weet dat het om een vijver gaat, herken je de bomen en blauwe lucht in het lijnenspel.
Ik heb daar een hele serie foto’s genomen. Het zijn klassieke plaatjes van bomen langs de oever met overhangende takken in herfsttinten. Een enkele foto is best aardig gelukt, maar stelt als kunstobject weinig voor.
Tot je inzoomt op kleine stukjes van de weerspiegelingen. Een paar vierkante centimeters hier en een rechthoekje daar. Dan komen de waterschilderingen in uiteenlopende stijlen tevoorschijn. Psychedelisch, surrealistisch, pointillistisch, vol optische illusies en impressionistisch. Zie bijvoorbeeld de twee foto’s hierboven en -onder.
Het effect doet denken aan kunst uit de vroege jaren zeventig. Deze stijl is redelijk psychedelisch, nietwaar? Nou, ik begrijp nu waar het idee vandaan komt. Die hippie-artiesten deden wel alsof ze creatief high waren, maar ze hebben gewoon lang in het water gestaard.
