Anno 2014 maakt het weinig mensen wat uit als je ongehuwd moeder bent. Tot ver in de jaren zeventig was zoiets nog schokkend. Er werd flink over geroddeld in een dorp. Religie en tradities hebben we gedeeltelijk losgelaten. Als het om de positie van vrouwen gaat, is dat in sommige opzichten een bevrijding.

Mijn oma aan vaderskant draagt de familienaam van een voormoeder. Haar overgrootmoeder bleef ongehuwd en kreeg drie kinderen. De eerste komt als zij 24 jaar oud is, in juli 1823. De oma van het kindje doet aangifte nadat haar dochter bij haar thuis is bevallen. Tien jaar later volgt er nog een tweeling. Eén kindje overlijdt na een maand en van het andere heb ik geen spoor meer gevonden. De aangiften bieden geen enkel houvast over de vader of vaders.

In voorgaande eeuwen was het helemaal niet bijzonder dat een bruid zwanger trouwde. Er ontstond pas een probleem als een vrijer de ‘jongedochter’ liet zitten. Dan werd er actie ondernomen om hem tot erkenning en vooral onderhoud van het kind te dwingen. Want de moeder zag haar kansen op een goed huwelijk snel slinken. De kerk en de staat wilden ook liever niet voor de kosten van onderhoud opdraaien. Ik denk dat hetzelfde geldt voor mannen die in naam van traditie en religie vrouwen onderdrukken. Geen man wil hoorndrager zijn en ongemerkt voor het kind van een ander betalen.

Volgens de orthodox-joodse leer is een kind alleen joods als zijn moeder dat is. Ik snap deze redenatie. Uitzonderingen daargelaten, mag je aannemen dat de moeder werkelijk de moeder is. Maar de vader … Naar welke stamboom je ook kijkt, het is voor een deel gebaseerd op drijfzand. Alleen al hierom hecht ik evenzeer belang aan de vrouwelijke kant in mijn genealogie. Het schijnt dat je vooral bij de eerstgeborene soms enige twijfels mag hebben. Dat is eens semi-wetenschappelijk vastgesteld. Ik verzin zoiets niet hoor.

Foto: Schilderij van Jan Steen, Het geboortefeest, 1664. De man in de deuropening maakt het hoorndragersgebaar.